Z różnego rodzaju problemami związanymi z układem pokarmowym zmaga się coraz większa część społeczeństwa. Nierzadko dolegliwości nasilają się z czasem, co sprawia, że w pierwszym etapie rozwoju choroby odwlekamy wizytę u lekarza, licząc, że przejdą one samoistnie lub wystarczy niewielka korekta naszego menu. W diagnozowaniu przyczyn tych dolegliwości dodatkowo utrudnia fakt, że objawy mogą być bardzo różne, bywają one charakterystyczne dla różnych jednostek chorobowych, a źródeł ich przyczyn jest wiele. Nieswoiste zapalenie jelita grubego, SIBO, a także alergie pokarmowe i nietolerancja pokarmowa to najczęstsze przyczyny dolegliwości ze strony górnego i dolnego odcinka układu pokarmowego, które zmniejszają komfort życia, a nawet mogą stanowić bezpośrednie zagrożenie życia. Przyjrzyjmy się dzisiaj dwóm ostatnim dolegliwościom, z którymi mierzy się aż 20% społeczeństwa. Czym jest alergia pokarmowa i czym jest nietolerancja pokarmowa? Czym się od siebie różnią?

Czym jest alergia pokarmowa?

Zarówno alergia pokarmowa, jak i nietolerancja pokarmowa stanowią nadwrażliwość pokarmową. Różnice między nimi są dla większości osób niejasne, a zdarza się, że i lekarze używają tych pojęć – błędnie – naprzemiennie. Warto jednak pamiętać, że chociaż i alergia, i nietolerancja pokarmową są rodzajami nadwrażliwości pokarmowej, mają one inne przyczyny, nieco inne objawy i przede wszystkim inne konsekwencje dla naszego zdrowia.

Alergia pokarmowa, podobnie jak każdy inny rodzaj alergii, jest patologiczną odpowiedzią organizmu na substancje, które błędnie rozpoznaje on za zagrożenie dla naszego zdrowia i życia. Podobnie jak u alergików, którzy wiosną i latem źle znoszą pylenie roślin, tak i osób z alergią pokarmową, dochodzi do reakcji, której konsekwencją jest stan zapalny organizmu. Gdy układ immunologiczny w sposób nieprawidłowy rozpoznaje w wybranej substancji (alergenie) zagrożenie, uwalniane są cytokiny prozapalne, które następnie pobudzają limfocyty B, pobudzające produkcję przeciwciał IgE. Gdy przeciwciała połączą się z alergenem (antygenem), dochodzi do produkcji przez komórki tuczne mediatorów zapalnych. To właśnie one odpowiadają za reakcję alergiczną naszego organizmu. Najpowszechniej występującym mediatorem zapalnym jest histamina.

Alergia pokarmowa – jakie produkty ją wywołują?

Ponieważ alergia pokarmowa związana jest ze stymulacją przez IgE komórek tucznych do produkcji mediatorów, tę jednostkę chorobową nazywamy alergią IgE-zależną. Znane są jednak rzadko występujące postaci alergii pokarmowych IgE-niezależnych, takie jak choroba trzewna czy eozynofilowe zapalenie przełyku. Do najczęściej alergizujących pokarmów zaliczamy orzechy, ryby morskie, owoce morza, krowie mleko (białko), pszenicę, pomidory, truskawki i wina (ze względu na pochodne siarki).

Objawy alergii pokarmowej

Do objawów alergii pokarmowej zaliczamy przede wszystkim swędzenie skóry, wysypki i bąble, katar, kichanie, łzawienie oczu i zapalenie spojówek, osłabienie, zawroty głowy i duszności, wzdęcia, nudności i biegunki. Objawy mogą pojawić się po dłuższym czasie (po kilkunastu godzinach) lub bardzo szybko – po kilkunastu minutach. Szybkie reakcje alergiczne są objawem ostrej alergii pokarmowej i stanowią bezpośrednie zagrożenie życia – pozostawione bez pomocy lekarskiej prowadzą do ataku anafilaktycznego.

Nietolerancja pokarmowa – co to jest?

Nietolerancja pokarmowa w fachowej literaturze często określana jest mianem nieimmunologicznej nadwrażliwości pokarmowej. Podłożem nietolerancji jest jeden z czynników (enzymatyczny, farmakologiczny, metaboliczny, toksyczny).

Najczęściej występujące nietolerancje związane są z brakiem w organizmie enzymu, potrzebnego do trawienia poszczególnych substancji (np. nietolerancja laktozy). Z kolei metaboliczny czynnik wywołujący nietolerancję pokarmową to przede wszystkim patologiczne przepuszczanie przez ścianki jelita substancji pokarmowych do krwioobiegu. Ponadto coraz częściej zwraca się uwagę na związek między IBS (zespół jelita wrażliwego) z nietolerancją pokarmową – fermentacja słabo wchłaniających się substancji (laktoza, fruktoza, sorbitol, fruktany) wiąże się z nietolerancją pokarmową właśnie tych substancji. Niestety mechanizmy powstawania tolerancji pokarmowej nadal nie są w pełni poznane i wiele pytań pozostaje bez odpowiedzi.

Nietolerancja pokarmowa – jakich produktów dotyczy?

Do najczęściej występujących nietolerancji pokarmowych zaliczamy: nietolerancję laktozy (cukru w mleku – nie mylić z alergią na białko mleka) oraz celiakię (nietolerancja glutenu). Łącząc nietolerancję pokarmową z IBS należy także wyróżnić nietolerancję fruktozy (niektóre owoce, np. jabłka i gruszki) fruktanów (np. pszenica, owies, cebula, czosnek, por, szparagi, sałata) czy sorbitolu (w wielu owocach). Z kolei farmakologiczna postać nietolerancji pokarmowej najczęściej objawia się nadwrażliwością na salicylany, które wchodzą w skład aspiryny.

Objawy nietolerancji pokarmowej

Objawy nietolerancji pokarmowej w sposób zauważalny różnią się od objawów alergii pokarmowej. Są one bardziej rozległe, ale jednocześnie nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia i życia. Nie należy ich jednak lekceważyć. Są to przede wszystkim wzdęcia, zaparcia i biegunki, bóle głowy, stawów i brzucha, zmęczenie, bezsenność, drażliwość i przygnębienie, trądzik i inne problemy dermatologiczne.

Alergia pokarmowa a nietolerancja pokarmowa – najważniejsze różnice i podobieństwa

Nadwrażliwości pokarmowe związane są ze składnikami diety, których nasz organizm nie akceptuje. Różne są natomiast przyczyny braku tej akceptacji – w przypadku alergii jest to przede wszystkim nieprawidłowa odpowiedź układu immunologicznego, w przypadku nietolerancji pokarmowej jest to nieprzyswajanie przez organizm substancji odżywczych, a podłożem tego są przede wszystkim czynniki enzymatyczne i metaboliczne. Alergia pokarmowa oraz nietolerancja pokarmowa różnią się także objawami – w przypadku alergii są one co do zasady ostrzejsze i bardziej skupiają się wokół układu pokarmowego oraz skóry.

Nie trudno także odmówić wielu podobieństw, które sprawiają, że alergie i nietolerancje pokarmowe są mylone. W obu przypadkach objawy dotyczą układu pokarmowego (choć w innym stopniu) i w obu przypadkach dotyczą one reakcji naszego organizmu na spożywane przez nas produkty spożywcze. Biorąc pod uwagę, że część objawów jest wspólnych dla IBS, NZJ czy SIBO, prawidłowa diagnoza nie jest łatwa, a dodatkowo utrudnia ją fakt, że zarówno w przypadku alergii, jak i nietolerancji pokarmowych, nie istnieje jedno badanie, które z całkowitą stanowczością pozwoli wykryć alergen lub nietolerowany przez organizm produkt.

Zapraszamy do H-T. Centrum Medyczne – badania krwi pozwolą wykryć alergie i nietolerancje pokarmowe, wodorowe testy oddechowe SIBO, a nasz Zespół do Spraw Chorób Zapalnych Jelit skupia najlepszych specjalistów od lat diagnozujących i leczących choroby dolnego odcinka układu pokarmowego.